ارزهای CBDC و هر آنچه باید در مورد آن بدانید

ارز CBDC مخفف Central Bank Digital Currency به معنای ارزهای دیجیتال بانک مرکزی است. درواقع CBDCها ارزهای دیجیتالی هستند که توسط بانک مرکزی هر کشور صادر می‌شود. به این ترتیب می‌توان گفت که این ارزهای دیجیتال کاملا به ارزش پول فیات هر کشور وابسته هستند.

این روزها بسیاری از کشورها CBDC را اجرا کرده‌اند و بسیاری دیگر نیز به دنبال توسعه این ارزهای دیجیتال هستند. اما سوال اصلی اینجاست که چرا این کشورها به دنبال انتقال به CBDC هستند؟ آیا این ارزها ارزش خاصی در جوامع دارد؟ در این متن می خواهیم با مفهوم CBDC بیشتر آشنا شویم؛ پس تا انتهای متن با ما همراه باشید.

ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (ارز CBDC) چیست؟

این روزها در تمامی جوامع شاهد استفاده از ارزهای فیزیکی هستیم؛ این ارزها را معمولا با نام پول فیات می‌شناسند. پول فیات همان ارزهای صادر شده از سوی دولت است که به شکل سکه و اسکناس عرضه شده و به منظور مبادله کالا و خدمات استفاده می‌شود.

اما پیشرفت تکنولوژی و فناوری پول‌های فیات را تغییر داده است. فناوری‌های به‌روز به دولت‌ها و موسسات مالی اجازه می‌دهد که پول فیات فیزیکی را با مدلی مبتنی بر اعتبار تکمیل کنند؛ چگونه؟ در این مدل دیگر خبری از ارزهای فیزیکی نیست و مانده‌ها و تراکنش‌ها به صورت دیجیتالی ثبت می‌شود.
درست است که همچنان ارزهای فیزیکی به صورت گسترده مبادله می‌شوند، اما برخی از کشورهای توسعه یافته کاهش قابل توجهی در استفاده از این ارزها را تجربه کرده‌اند؛ به خصوص که این کشورها پس از فراگیری ویروس کرونا روند سریع‌تری را در این مورد طی کردند.

با معرفی و ورود ارزهای دیجیتال، علاقه به جوامع بدون پول نقد نیز روزبه‌روز افزایش می‌یابد. به همین دلیل است که دولت‌ها و بانک‌های مرکزی در سراسر جهان در حال بررسی امکان استفاده از ارزهای دیجیتالی تحت حمایت دولت هستند. به این ترتیب هر زمانی که CBDC در هر کشوری اجرا شود، حمایت کامل دولت شامل حال آن خواهد شد؛ درست مانند پول‌های فیات آن کشور.

چرا ارزهای دیجیتال بانک مرکزی؟

حال این سوال پیش می‌آید که استفاده از CBDCها چه مزایایی برای دولت‌ها و البته جوامع دارند؟ از مهم‌ترین مزیت‌های این ارز که بسیار مورد توجه قرار گرفته است، به دسترسی و قابلیت انتقال راحت آن اشاره می‌کنیم. اگرچه ارزهای دیجیتال بانک مرکزی در ظاهر شباهت زیادی به پول فیات دارند، اما درواقع با یکدیگر متفاوت هستند.

انتقال پول فیات از شخصی به شخص دیگر یا از نهادی به نهاد دیگر کاملا به سیستم‌های مالی قدیمی و راه‌آهن‌ها آنلاین متکی است. از نقاط ضعف این سیستم می‌توان به محدودیت در تراکنش‌ها و ساعات کاری محدود آن اشاره کرد. اما ارزهای دیجیتالی بانک مرکزی این محدودیت‌ها را برداشته‌اند؛ با این ارزها دسترسی 24 ساعته در تمام روزهای سال خواهید داشت. به این ترتیب با وجود چنین سیستمی می‌توان در هر زمانی از روز، در داخل یا خارج از کشور نقل و انتقال پول را به راحتی در چند دقیقه انجام داد.

همچنین با ارز CBDC هزینه تراکنش‌های بین مرزی نیز تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند؛ از این رو ارزهای دیجیتال بانک مرکزی گزینه کم هزینه‌ای برای افرادی است که از روش‌های انتقال پول استفاده می‌کنند. به طور کلی CBDCها می‌توانند هزینه‌های سیستم‌های مالی پیچیده را کاهش دهند.
یکی دیگر از مهمترین هدف این ارزها ارائه حریم خصوصی و امنیت مالی به مشاغل و البته مصرف‌کنندگان است. در مورد تاثیر استفاده از این CBDC در دولت نیز باید گفت که این ارزها ابزارهایی را به منظور اجرای سیاست‌های پولی ارائه می‌دهند که در ایجاد ثبات کنترل رشد و تاثیرگذاری بر تورم تاثیر زیادی دارد.

مقایسه ارز CBDCها و ارزهای دیجیتالی

در سال‌های اخیر ارزهای دیجیتال و CBDCها توجه جهانیان را به خود جلب کرده‌اند. حال که با مفهوم CBDC آشنا شدید، احتمالا در مورد تفاوت‌های این ارز با سایر ارزهای دیجیتال کنجکاو هستید. بیایید نگاهی به مقایسه این ارزها با یکدیگر بیندازیم.

امنیت در ارزهای دیجیتال و CBDC‌ها

در سیستم ارزهای دیجیتال هیچ خبری از مقررات دست و پاگیر که شرایط هر تراکنش را تعیین کند، نیست؛ درست برعکس سیستم CBDCها. درواقع در تراکنش‌های ارز دیجیتال هیچ نیازی به فاش‌سازی اطلاعات شخصی خود نخواهید داشت. امنیت این سیستم از طریق رمزگذاری تامین می‌شود. البته که تکثیر یا جعل ارزهای دیجیتال کار سختی است؛ زیرا با مکانیزم اجماع محافظت می‌شود. مکانیزم اجماع نیز همان سیستم امنیتی است که از دستکاری و انجام تراکنش‌های غیرقانونی در شبکه بلاک چین جلوگیری می‌کند.

در مقابل CBDCها شبیه ارزهای رمزنگاری شده طراحی شده‌اند، با این تفاوت که ممکن است نیازی به فناوری بلاک‌چین یا مکانیزم‌های اجماع نداشته باشند. توجه داشته باشید که CBDCها تنها شبیه به ارزهای رمزنگاری شده‌اند، اما با آن‌ها متفاوت هستند و نیازی ندارند که به شبکه‌ای مانند بلاک چین مرتبط باشند. این ارزها توسط مرجع متمرکزی صادر می‌شود و برای انتقال آن یا انجام هر تراکنشی باید اطلاعات شما پیوست شود.

ثبات در CBDCها و ارزهای دیجیتالی

ارزهای دیجیتال مرجع صادرکننده یا تنظیم‌کننده مرکزی ندارند و ارزش آن‌ها توسط احساسات سرمایه‌گذار یا علاقه کاربر تعیین می‌شود. درواقع این ارزها به سیستمی غیرمتمرکز جهت ثبت تراکنش‌ها و تولید واحدهای دیجیتالی وابسته هستند. به همین دلیل این ارزها را دارایی‌های باثباتی نمی‌دانند؛ از این‌رو نمی‌توانند گزینه مناسبی برای استفاده در سیستم‌های مالی بزرگ باشند.

طبیعی است که این سیستم‌ها نیاز به ثبات دارند، درحالی که ارزهای دیجیتال این مورد را تامین نمی‌کنند. در نقطه مقابل CBDCها به اندازه ارزهای فیات ارزش دارند. درواقع این ارزها با هدف تامین ثبات و ایمنی طراحی شده‌اند.

ارز CBDC یا ارزهای دیجیتال دیگر؟

اگر در حوزه ارزهای دیجیتال فعالیت کرده باشید، حتما این سوال برای شما پیش می‌آید که برای سرمایه‌گذاری ارزهای دیجیتال را انتخاب کنید یا CBDC؟ می‌دانید که ارزهای دیجیتال دائما در نوسان هستند؛ بنابراین نمی‌توان منکر استرس‌های مالی شدید ناشی از نوسانات این ارزها شد. از سوی دیگر نوسان این ارزها تاثیر منفی بر ثبات کلی اقتصاد می‌گذارد.

این در حالی است که ارزهای CBDC از آنجایی که توسط بانک مرکزی کنترل شده و از سوی دولت نیز حمایت می‌شوند، ارزهای مطمئن‌تری جهت سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند. CBDCها ابزاری با ثبات‌تر و پایدار جهت مبادله ارز برای خانواده‌ها و کسب‌وکارها است. از این رو می‌توان گفت که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی خطرات استفاده از ارزهای دیجیتال دیگر را تا حد زیادی کاهش می‌دهند.

انواع CBDCها را بشناسید

اگر بخواهید با ارزهای دیجیتال بانک مرکزی کار کنید، باید بدانید که به طور کلی دو نوع CBDC وجود دارد؛ عمده‌فروشی و خرده فروشی. پیش از هر چیز باید بدانید که این دو نوع CBDCها هیچ تقابلی با یکدیگر ندارند؛ به این معنا که می‌توان هر دو این ارزها را به صورت همزمان توسعه داد. در ادامه شما را با این دو نوع از ارزها آشنا می‌کنیم.

CBDCهای عمده‌فروشی

این دسته از ارزها مشابه نگهداری ذخایر در بانک مرکزی هستند که اکثرا توسط موسسات مالی استفاده می‌شوند. به این صورت که بانک مرکزی به موسسات حسابی را اعطا می‌کند که وجوه خود را در آن سرمایه‌گذاری کنند. موسسات می‌توانند از این ارزها جهت نقل و انتقالات بین بانکی نیز بهره ببرند. جنبه دیگر CBDCهای عمده‌فروشی مربوط به بانک مرکزی می‌شود؛ بانک‌های مرکزی نیز از سود موجود ذخیره جهت تاثیرگذاری بر وام‌دهی و تعیین نرخ‌های بهره استفاده می‌کنند.

CBDCهای خرده‌فروشی

این دسته از ارزها توسط مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها استفاده می‌شود. CBDCهای خرده‌فروشی شباهت زیادی به ارزهای فیزیکی دارد، با این تفاوت که با وجود حمایت دولت از این ارزها ریسک واسطه در استفاده از این ارزها حذف می‌شود. ریسک‌هایی مانند خطر ورشکستگی صادرکنندگان ارز دیجیتال خصوصی و از دست دادن دارایی‌های مشتریان در استفاده از این ارزها دیگر معنایی ندارند.

جالب است بدانید که دو نوع ارز خرده‌فروشی داریم که در دسترسی و استفاده کاربران با یکدیگر تفاوت دارند که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم:

• CBDCهای خرده‌فروشی مبتنی بر توکن؛ این ارزها با کلیدهای خصوصی یا عمومی در دسترس هستند. به این ترتیب کاربران اجازه دارند که تراکنش‌های خود را به صورت ناشناس انجام دهند.
• CBDCهای مبتنی بر حساب؛ به منظور دسترسی به این ارزها باید حسابی با شناسایی دیجیتال مخصوص به خود داشت.

نگاهی به ارز CBDC در جهان

امروزه بسیاری از بانک‌های مرکزی به دنبال اجرای CBDC در اقتصاد کشورهای خود هستند. در ماه مارچ سال 2022، 9 کشور و منطقه ارز دیجیتال بانک مرکزی خود را راه‌اندازی کرده بودند. این کشورها عبارتند از:

• باهاماس
• آنتیگوا و باربودا
• سنت کیتس و نویس
• مونتسرات
• دومینیکا
• سنت لوسیا
• سنت وینست و گرنادین
• گرانادا
• نیجریه

علاوه‌بر این 80 کشور دیگر نیز در حال راه‌اندازی CBDCها هستند. به طورکلی می‌توان ادعا کرد که در حال حاضر 80 درصد کشورهای جهان یا ارزهای دیجیتال بانک مرکزی خود را دارند یا در حال راه‌اندازی این ارزها هستند.

چالش‌های پیش‌روی دولت‌ها در ایجاد CBDC

درست است که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی مزیت‌های زیادی دارند، اما این ارزها بدون دردسر نیز نیستند. ایجاد ارزهای CBDC چالش‌های زیادی به همراه دارد که هر کدام از آن‌ها نیاز به بررسی‌های دقیق دارد.

اولین اثر ایجاد CBDC در جامعه روی بانک‌ها مشاهده می‌شود. احتمالا با ایجاد این ارز تعداد زیادی از شهروندان پول زیادی را از بانک‌ها خارج می‌کنند و CBDC می‌خرند. اگر این روند ادامه داشته باشد، بسیاری از بانک‌ها رها می‌شوند. از طرفی دیگر فرایندهای نظارتی جهت مقابله با اشکال جدید پول به روز نمی‌شوند که این مورد نیز تاثیرات منفی زیادی در اقتصاد جامعه به جا می‌گذارد.

همچنین از آنجایی که این سیستم به دولت مربوط می‌شود و خصوصی نیست، امکان ایجد خطرات سایبری در آن وجود دارد. همین امر نیز واکنش کاربران را نسبت به این سیستم به دنبال خواهد داشت.

کلام آخر

اگر بگوییم که ارز CBDC آینده اقتصاد هر دولتی است، ادعای بی‌اساسی نکرده‌ایم. با خواندن این متن حتما متوجه شده‌اید که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی مزایای ارزهای دیجیتال را در دل خود جای داده‌اند و به اندازه پول‌های فیات هر کشور نیز ارزش دارند. از آن جایی که امنیت این ارزها از سوی دولت تامین می‌شود، گزینه مطمئن‌تری نسبت به ارزهای دیجیتالی به شمار می‌آیند. در این مقاله هر آنچه که باید در مورد ارزهای CBDC می‌دانستید را در اختیار شما قرار دادیم؛ امیدواریم از خواندن آن لذت برده باشید.

سوالات متداول